Kerstvluchtelingen

De decembermaand: de een vindt hem heerlijk, de ander verfoeit hem! Hoe het ook zij, de Nederlandse taal is weer een woord rijker: kerstvluchtelingen! Het slaat op het toenemend aantal mensen dat de feestdagen ontvlucht en vertrekt naar een plek of plaats waar ze aan de festiviteiten kunnen ontkomen.

December is een maand met grot contrasten. Voor velen is het een  tijd vol feest en gezelligheid: sinterklaas, kerstmis, oud en nieuw. Families en vrienden komen bij elkaar, wisselen cadeautjes uit, zitten samen aan tafel en het huis wordt zo gezellig mogelijk gemaakt. Voor anderen, soms vervuld van verdriet en eenzaamheid, is december de maand waarin hun pijn heviger dan ooit geaccentueerd wordt. En al zou je over het algemeen best tegen het alleenzijn kunnen, in december kan dat moeilijk en akelig zijn.

Er zijn er ook heel wat die niet houden van de opgeklopte sfeer in huis en in winkels, de overvolle etenstafels en het decadente aanbod van waren in de supermarkten. Veel mensen zijn blij als januari weer is aangebroken en alles weer zijn normale gang herneemt. Weg met het kerstdiner en de schaal vol oliebollen, lang leve de boerenkool met worst!

December is ook de meest doodse van alle maanden. De herfst is al bijna voorbij maar de winter is nog niet echt begonnen. De natuur lijkt wel ingedut. Het licht laat het afweten, de dagen zijn veelal grauw en we praten over “de donkere dagen voor kerst”. Geen wonder dat veel mensen de behoefte krijgen de saaie en kleurloze dagen te verjagen met kaarslicht dat nooit zo veelvuldig schijnt als in de laatste maand van het jaar.

We sturen elkaar met z’n allen miljoenen kaarten vol goede wensen. Zelfs mensen die we zelden zien of spreken, ontvangen nu een wens voor mooie feestdagen en een voorspoedig nieuwjaar. Wat een vreemde gewoonte toch eigenlijk. Godfried Bomans schreef eens lang geleden: de kerstkaart wordt tegenwoordig niet langer als een religieuze boodschap opgevat maar is een daad van sociale hartelijkheid. Heel even denken aan de ander is precies de bedoeling geweest van degene die de kerstkaart heeft bedacht. 

En dat was John Callcott Horsley, een Engelse schilder, die de kerstkaart in 1843 introduceerde. Hij had geen flauw vermoeden van wat hij ontketende….! Hij maakte een kaart in de vorm van een drieluik. De afmeting was 13 x 8 cm. In het midden tekende hij een familie in feeststemming. Aan de linker- en rechterkant daarvan tekende hij een daad van barmhartigheid. De tekst op de kaart luidde: “merry Christmas and a happy New Year to you”. De oplage van de kaart bedroeg 1000 exemplaren.

De kerstkaart van heden ziet er, met uitzondering van de tekst, over het algemeen heel wat anders uit  dan toen. Het religieuze is er vaak uit verdwenen. Ervoor in de plaats kwamen oud-Hollandse taferelen, roodborstjes, konijntjes en allerlei andere zaken met een hoog knuffelgehalte. Maar ook humor komt erop voor en vindingrijkheid. Sneeuw komt ook vaak voor op kerstkaarten, en elk jaar hopen we mee met Bing Crosby die smachtend door de ether galmt dat hij dreamt van een white christmas. Toch gebeurt dat maar heel weinig, gemiddeld slechts eenmaal per zeven jaren hebben we in Nederland een witte kerst.

Gelukkig gaat die overvolle decembermaand weer voorbij. Op het laatst pakt menigeen nog even stevig uit door met vuurwerk het oude jaar uit, en het nieuwe in te schieten. Een waanzinnige gewoonte vind ik dat, al weet ik natuurlijk best dat lang niet iedereen dat met mij eens is. Maar al dat geld dat in een uur tijds in rook opgaat, wat zou je daar niet allemaal mee kunnen doen? En de luchtvervuiling die ermee gepaard gaat, in andere omstandigheden zou dat volstrekt ontoelaatbaar geacht worden. Ongeveer 15 ton stof en 4.5 ton zwaveldioxide, ongeveer de giftigste stof die wij op aarde kennen, worden in een middelgrote stad op oudejaarsavond de lucht in geblazen. Mensen die hun oorlogstrauma’s voelen oplaaien (die zijn er nog steeds), ouderen die dagenlang vanwege het voortijdig afschieten van vuurwerk niet op straat durven, dieren die kalmerende middelen moeten slikken, de overlast die er is door vuurwerk, en de vernielingen…! Als de rook is opgetrokken en de stank van tonnen chemisch afval weer verdwenen is, mag eindelijk het nieuwe jaar zijn gang gaan. Ik hoorde Ivo de Wijs eens zeggen: “als we alles hebben verknald, mogen we opnieuw beginnen”.

In januari merk je op een dag opeens dat de kleur van het licht verandert, de dagen lengen, je voelt overal het nieuwe begin ook al is het nog volop winter. Januari geeft je het gevoel dat het weer alle kanten op kan, met het weer, en met jezelf. Hoera voor het nieuwe jaar! Ik wens u allen toe dat het goed zal zijn, of beter, en vooral dat we er op de juiste manier mee zullen omgaan.