Tijdelijke natuur, armoede of rijkdom?

Tegenwoordig hebben we in ons land “tijdelijke natuur”. Dat is natuur die wordt toegestaan zich spontaan te ontwikkelen op industriegronden, bouwlocaties of landbouwgrond die voor langere tijd ongebruikt blijven maar waar wel het plan voor bestaat ze binnen een aantal jaren volgens planning weer in gebruik te nemen. Op dat moment gaat alles weer op de schop, al is het nog zo mooi, bijzonder of zeldzaam. Voor die terreinen  kan ontheffing worden verleend zodat de geldende flora- en faunawet er niet geldt. Het lijkt nogal vreemd, immers wanneer zo’n  gebied waardevol is geworden, mag het vernietigd worden. Daartoe zijn afspraken vastgelegd in de natuurwet; er kan geen bezwaar tegen worden gemaakt. Al leven er inmiddels bijzondere soorten die mogelijk zelfs de Rode Lijst halen, er is niets tegen te doen als die er worden verdreven.

Ecologisch onderzoek heeft uitgewezen dat er door deze handelwijze inderdaad soms belangrijke biotopen ontwikkelen waar waardevolle en zeldzame flora en fauna kan terugkeren. Het is natuurlijk naar en pijnlijk als uiteindelijk het oorspronkelijke bestemmingsplan in werking treedt en de natuur ter plekke op de schop gaat. Voor menig natuurliefhebber komt dit  over als water naar de zee dragen, want de ontstane flora en fauna wordt daarmee meedogenloos vernietigd. De deskundigen die zich over deze situatie gebogen hebben houden haarscherp de wetten in de gaten om te voorkomen dat het een met het ander niet in strijd is met de Europese wetten, en vaak is dat balanceren op het randje. Men gaat er vanuit dat dergelijke tijdelijke natuurgebiedjes kunnen dienen als zogenaamde stapstenen; een begrip uit het project “ecologische natuurzones”. Door stapstenen kunnen populaties die eerder te geïsoleerd lagen met elkaar worden verbonden of in aanraking komen. Om maar iets te noemen: de kamsalamander kan zo van zijn geïsoleerde gebied via de stapsteen naar een ander gebied komen en dat heeft een positief effect. Wordt de stapsteen onttrokken aan de ecologische verbindingzone dan ontstaat weer de oude, nadelige situatie. Die stapstenen werken natuurlijk alleen maar als er in de omgeving al het een en ander aan natuur is, en niet in het havengebied van Rotterdam, om maar iets te noemen. Daar ligt ook een groot stuk waar tijdelijke natuur zich mag ontwikkelen. Maar wat heb je eraan als zich daar soorten ontwikkelen die nergens heen kunnen als het terrein weer in gebruik wordt genomen?

Op de website Natuurbericht werd enige tijd geleden geschreven over een tijdelijk gebiedje bij de Eemshaven bij Delfzijl , waar honderden Rietorchissen maar ook de beschermde Moerasorchis voorkwam, en waar de veldleeuwerik zong en de blauwe kiekendief op prooi joeg.  Dat kan dus straks allemaal gewoon weer vernietigd worden en bouwrijp gemaakt. Dit is natuurlijk schrijnend en eigenlijk te dwaas om los te lopen, want het is gewoon een teken aan de wand.  Als we de natuur immers meer gelegenheid zouden geven, is die blijkbaar in staat nog steeds terug te keren. In plaats van dergelijke tijdelijke gebieden te laten ontstaan, kan beter iets aan landelijk en definitief natuurherstel gedaan worden, lijkt mij. 

Al met al  lijkt mij dit toch wel een ontwikkeling die in veel opzichten met elkaar in conflict lijkt en zowel goede als nadelige kanten heeft.  Ik vraag mij ook af hoe een en ander zich verhoudt tot Europese wetgeving. Want waarom hèbben wij dan een Flora- en Faunawet? Tijdelijke natuur is in mijn ogen iets dat in conflict is met echte natuur, en een lapmiddel: je laat het zich ontwikkelen om het later te vernietigen. Profiteren die kamsalamanders en die orchideeën daarvan? Hun natuurlijke biotoop was toch vernietigd? Naar waar moeten ze zich dan verplaatsen? Het creëren van tijdelijke natuur is in feite een tijdelijk omzeilen van de juridische regels in de Flora- en Faunawet. Natuurlijk profiteren ook de betrokken bedrijven ervan  want die  hoeven zich niet langer bezig te houden met het onderhoud (maaien bijvoorbeeld) van de terreinen waar het om gaat. Ik ben  zeer benieuwd wanneer de eerste kinken in de kabels komen!

November 2013