Tot stof zult gij wederkeren

In mijn gemeente zijn meerdere begraafplaatsen en in mijn dorp zelfs drie. Ze variëren nogal  in grootte en leeftijd. Zo heel af en toe wandel ik er eens overheen, lees de namen en jaartallen op de grafstenen en zie soms de meest aandoenlijke opschriften. De graven zelf laten grote verschillen zien. Het ene graf heeft een simpel steentje, het andere een luxe marmeren zerk maar er zijn ook grote pompeuze bouwsels, vooral uit het begin van de vorige eeuw. Dikke donkergrijze platen,  dubbel en hoog opgebouwd. Er zijn maar weinig graven uit de recente tijd en een paar daarvan dragen niet meer dan een simpel kunststof plaatje waar een naam en datum op staat. Aan de graven kun je de economische situatie aflezen en vooral hoe honderd jaar geleden al een groot verschil was in sociale status. Het merendeel van die graven ligt er verwaarloosd bij, hetgeen betekent dat er  onkruid op groeit, elk teken van recente aanwezigheid van nazaten ontbreekt, en zelfs liggen er kostbare grafplaten totaal in gruzelementen. Verzakt en verbrokkeld. 

Toch heeft zo’n begraafplaats wel iets, vind ik. Ook al komt er niemand van de latere generatie nog kijken of gedenken, zo’n dodenakker verhaalt over mensen die ons voorgingen en over allerlei soorten van verdriet, dankbaarheid en berusting . Soms kom je opeens een bekende naam tegen, zoals die van Jan Ligthart, de medeschrijver van het nog altijd vertederende boekje over Ot en Sien, met tekeningen van de bekende Cornelis Jetses. Ligthart  werd hier in 1916 begraven. Op zijn grafsteen staat een prachtige tekst: 

De heele opvoeding is een kwestie van liefde, geduld en wijsheid en de laatste twee groeien waar de eerste heerscht.

Een jaar of acht geleden nam ik mijn nu 14-jarige kleindochter mee. Zij had een begraafplaats nog nooit gezien en was er danig van onder de indruk. Ze wilde er alles over weten en ik vertelde haar over de keuze die mensen konden maken verbrand of begraven te worden. Het eerste leek haar absoluut niets, het tweede sprak haar al iets meer aan. Vooral toen ik vertelde dat familie bij zo’n graf vaak nog heel lang troost komt zoeken, en bloemen brengen. Maar ze bleef het toch heel eng vinden, zo in die donkere grond te liggen, ook al zou je er zelf niets van merken. Ze vroeg me waar ik voor zou kiezen en toen ik zei dat ik graag op een mooi natuurplekje zou willen liggen, onder een grote oude boom, stak ze haar handje in de mijne en zei: oma, later wil ik graag dicht naast jou in de kist liggen. Alsof dat minder eng was. Daar moet ik altijd aan denken als ik hier kom.

Een begraafplaats kan behalve een gedenkplaats ook een oase voor de natuur betekenen. Zoals deze plek die tussen twee wegen ligt ingeklemd waar het autoverkeer continu overheen raast. Een eeuw geleden, in een lang vervlogen tijd, lag hier een rustige, groene dorpsweg. Om het terrein heen staat een hoge beukenhaag waarin vogels slapen, nestelen en beschutting zoeken en er groeit een aantal bomen. Toen ik er een dezer dagen rondliep, om te kijken of er misschien mooie herfstverschijnselen zouden zijn, viel het mij op dat op veel begraafplaatsen Grasklokjes groeien. Planten met tere, vriendelijke blauwe bloemen die doorbloeien tot in de diepe herfst, en die op de een of andere manier iets liefdevols aan een begraafplaats toevoegen. Ik zag er ook Hazenpootjes staan, nog volop in bloei. Op een pad stonden twee kleine felgekleurde paddestoeltjes uit de familie van de Wasplaten, die iemand eens de orchideeën onder de paddestoelen noemde. Gaaien zochten er hun heil en zelfs zag en hoorde ik er een Groene specht. Er groeien hier ook zeldzame planten, onder andere bijzondere varentjes, maar die moet ik maar eens gaan zoeken als het volgende lenteseizoen weer op gang is gekomen.